Ảnh 1: TS.Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng CIEM phát biểu khai mạc Hội thảo

Ảnh 2: TS. Michael Krakowski – Cố vấn trưởng Chương trình “Cải cách kinh tế vĩ mô tại Việt Nam”, GIZ đồng chủ trì Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS.Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng CIEM cho biết đầu tư công là một trong ba nội dung trọng tâm của tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Đầu tư công có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển đất nước. Trong thời gian qua, bên cạnh những thành công và đóng góp vào phát triển đất nước, đầu tư công vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là về hiệu quả đầu tư công. Do đó, CIEM phối hợp với Chương trình "Cải cách kinh tế vĩ mô tại Việt Nam" tổ chức Hội thảo để thảo luận, phân tích thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phân bổ vốn đầu tư công, cách thức lựa chọn dự án đầu tư công để thúc đẩy quá  trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế xanh của Việt Nam.

Tại Hội thảo, TS. Vũ Đình Ánh – Chuyên gia kinh tế trình bày bài tham luận về thay đổi vai trò của nhà nước trong nền kinh tế và tác động tới tái cấu trúc đầu tư công. Theo TS. Ánh, nhìn lại thực tế mấy năm qua, tỷ trọng đầu tư của khu vực kinh tế nhà nước trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội đã giảm xuống dưới 40% từ năm 2007 đến 2012, song lại quay về mức trên dưới 40% năm 2013-2014. Bên cạnh đó, trong việc phân tích cơ cấu đầu tư công theo lĩnh vực thì điểm nổi bật cơ cấu đầu tư theo ngành giai đoạn 2000 - 2013 là tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng công trong khi vẫn duy trì tỷ lệ đầu tư cao vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh trực tiếp và xuất hiện xu thế phân tán đầu tư công sang nhều lĩnh vực khác. TS. Ánh cho biết tái cơ cấu đầu tư công không gắn với thay đổi vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến kết quả hạn chế trong việc tái cơ cấu đầu tư công.

Ảnh 3: TS. Nguyễn Tú Anh – Trưởng ban Chính sách Kinh tế vĩ mô (CIEM) trình bày tại Hội thảo 

Về tái cơ cấu đầu tư công giai đoạn 2016 – 2020, TS. Nguyễn Tú Anh – Trưởng ban Chính sách Kinh tế vĩ mô (CIEM) cho biết đã có những chuyển biến nhất định trong đầu tư công theo hướng điều chỉnh theo cơ chế thị trường như thúc đẩy hợp tác công tư, khởi động các dự án nhượng quyền khai thác tại các sân bay, bến cảng... Tuy nhiên, nhìn chung việc phân bổ vốn đầu tư công vẫn đang thực hiện theo các quyết định chính trị hơn là dựa vào hiệu quả của dự án mang lại. Theo TS. Tú Anh, tái cơ cấu đầu tư công vẫn còn nhiều hạn chế như: chưa có chế độ phân bổ vốn đầu tư công về các chủ đầu tư theo cơ chế cạnh tranh; kỷ luật đầu tư công còn lỏng lẻo; thiếu những quy hoạch cứng; chưa chú trọng vào yếu tố hiệu quả đầu tư, tiết kiệm chi phí; v.v… Qua đó, TS. Tú Anh đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hiệu quả đầu tư công giai đoạn 2016 – 2020 như: thực hiện khung khổ đầu tư trung hạn, xây dựng cơ chế phân bổ vốn vay cho đầu tư công, xây dựng cơ chế cạnh tranh công khai nguồn vốn đầu tư công giữa các đơn vị sử dụng vốn đầu tư; v.v…

Tiếp theo là phần trình bày của TS. Vũ Như Thăng – Vụ trưởng Vụ Quan hệ quốc tế (Bộ Tài chính) về cải cách quản lý ngân sách nhà nước và tái cơ cấu đầu tư công. TS. Thăng cho biết sau 5 năm (2011-2015) thực hiện tái cơ cấu đầu tư, mà trọng tâm là đầu tư công, bước đầu đã đạt được kết quả nhất định. Tỷ trọng vốn đầu tư toàn xã hội so với GDP đã giảm từ 38,7% giai đoạn 2001-2010 xuống còn 33,3% năm 2011 và dự kiến khoảng 31% vào giai đoạn 2012-2015. Không chỉ giảm về tỷ trọng và tốc độ tăng của vốn đầu tư công, chính sách tái cơ cấu đầu tư cũng đã định hình lại các lĩnh vực Nhà nước ưu tiên đầu tư, đó là tập trung vào các dự án quan trọng quốc gia, các dự án khó có khả năng thu hồi vốn, các dự án mà khu vực tư nhân không thể và không muốn làm, hạn chế tối đa tình trạng đầu tư dàn trải, thiếu hiệu quả, đồng thời khuyến khích đầu tư tư nhân ở những lĩnh vực có khả năng thu hồi vốn.

Ảnh 4: TS. Nguyễn Mạnh Hải – Trưởng ban Chính sách Dịch vụ công (CIEM) trình bày bài tham luận

Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Mạnh Hải – Trưởng ban Chính sách Dịch vụ công (CIEM) trình bày bài tham luận về chính sách tài chính hiện hành thúc đẩy đầu tư công theo hướng kinh tế xanh ở Việt Nam. Theo TS. Hải, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh của Việt Nam là một bước tiến lớn trong định hướng chính sách theo hướng xanh hoá nền kinh tế. Tuy nhiên đó mới chỉ là điểm khởi đầu, hiện nay vẫn còn khá nhiều chính sách “xanh” chưa được áp dụng, đặc biệt là chính sách tài chính. Để phát triển nền kinh tế xanh, việc chú trọng đến các yếu tố xanh trong đầu tư công có ý nghĩa thực tế to lớn. Qua đó, TS. Hải đề xuất một số giải pháp như: thực hiện tốt hơn hoạt động phản biện trong giai đoạn thiết kế, tăng cường hiệu lực thực thi của các chính sách tài chính hiện hành, đẩy mạnh hơn các công tác phổ biến chính sách, v.v…

Tiếp theo là phần trình bày của TS. Huỳnh Thế Du – Giám đốc Chương trình giảng dạy kinh tế Fullbright về thực trạng phân bổ ngân cách và lựa chọn dự án ở Việt Nam. Theo TS. Du, vấn đề cốt lõi của sự lãng phí trong đầu tư công hiện nay ở Việt Nam nằm ở khía cạnh kinh tế chính trị chứ không phải các vấn đề kinh tế hay kỹ thuật thuần tuý. Cơ chế và cách thức phân bổ nguồn lực nhà nước hiện này đang tạo điều kiện cho các nhóm trục lợi vì lợi ích ngắn hạn mà ảnh hưởng đến việc chọn lựa và quyết định nhiều dự án đầu tư công. Để giải quyết vấn đề hiện tại, TS. Du cho biết Việt Nam cần xem xét một số vấn đề như: thiết kế cơ chế cạnh tranh giữa các tổ chức ở khu vực công; thiết lập nguyên lý “ai ăn bánh người đó trả tiền”; áp đặt các ràng buộc ngân sách cứng đối với các dự án đầu tư; việc phân bổ ngân sách nên được thực hiện ở Quốc hội thay vì Chính phủ như hiện nay; v.v…

Ảnh 5: TS. Đinh Trọng Thắng – Trưởng ban Chính sách Đầu tư (CIEM) trình bày tham luận

Qua việc phân tích kinh nghiệm về lựa chọn, thẩm định dự án đầu tư công của các nước khác trên thế giới, TS. Đinh Trọng Thắng – Trưởng ban Chính sách Đầu tư (CIEM) đã rút ra một số bài học cho Việt Nam. Trong đó, nâng cao chất lượng công tác thẩm định là một nội dung quan trọng trong quá trình cải thiện hiệu quả đầu tư công tại Việt Nam. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cần thể hiện mạnh mẽ hơn vai trò là cơ quan hướng dẫn và thể chế hoá chương trình thẩm định dự án đầu tư công về mặt hiệu quả kinh tế - xã hội. Đặc biệt, cần minh bạch hoá thông tin về các dự án đầu tư công, thẩm định dự án cũng như hệ thống số liệu thống kê đầu vào cho thẩm định dự án, v.v…

TS. Đinh Tuấn Minh – Viện Chiến lược và chính sách khoa học công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) về vai trò đầu tư công trong việc hỗ trợ đầu tư tư nhân hướng đến tăng trưởng bền vững. TS.Minh điểm lại một số thực tiễn đang diễn ra trên thế giới và đặc biệt là Việt Nam về mối quan hệ của đầu tư công trong việc kích thích đầu tư tư nhân vào các lĩnh vực công theo hướng bền vững. Qua đó đưa ra một số kiến nghị chính sách nhằm thúc đẩy quá trình tái cơ cấu đầu tư công.

Tại phiên thảo luận, Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, rất khó để xác địnhai sẽ quyết định những ngành, những lĩnh vực mà đầu tư tư nhân không muốn và không thể đầu tư. Bà Lan cũng cho biết Nhà nước nên chấm dứt hẳn chứ không chỉ hạn chế mức thấp nhất đầu tư công vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh trực tiếp.

Đồng tình với ý kiến của bà Lan, Chuyên gia kinh tế Đặng Đức Đạm cho rằng kẽ hở lớn nhất trong đầu tư công chính là việc vẫn tiếp tục duy trì cơ quan chủ quản (Bộ, Ban ngành, UBND cấp tỉnh). Các cơ quan này vừa thực hiện chức năng là cơ quan phê duyệt các dự án đầu tư công, vừa là cơ quan chủ sở hữu các doanh nghiệp/dự án đó. Đồng thời, các cơ quan này kiêm luôn cả khâu giám sát, thẩm tra. Nếu tiếp tục cơ chế này thì đầu tư công sẽ không đạt được hiệu quả cao.

Tại Hội thảo,các chuyên gia thống nhất với nhận định Nhà nước cần dũng cảm thay đổi vai trò của mình, nên tập trung thực hiện vai trò kiến tạo sự phát triển, nhường lại cho thị trường và xã hội thực hiện vai trò đầu tư thương mại.  Bản thân Nhà nước cũng nên sẵn sàng để xã hội chung tay thực hiện một phần các dự án phục vụ mục đích công cộng. Điều này đã phản ánh đúng thực tiễn ở hầu hết các nước trên thế giới.

Ảnh 6: Toàn cảnh Hội thảo 

Phát biểu kết thúc Hội thảo, TS. Nguyễn Đình Cung đánh giá cao phần trình bày của các diễn giả và cảm ơn những ý kiến đóng góp của các chuyên gia cũng như các đại biểu tham dự Hội thảo. TS. Cung cho biết đầu tư công, tái cơ cấu đầu tư công là một trong những vấn đề thách thức nhất của cải cách kinh tế tại Việt Nam. Thách thức nằm ở chỗ không chỉ phân bổ lại nguồn lực, thay đổi cách thức phân bổ nguồn lực cho hiệu quả hơn mà cần hướng tới trào lưu mới là tăng trưởng xanh. Do đó, TS. Cung hy vọng trong thời gian tới sẽ có thêm nhiều hội thảo nhằm trao đổi và chia sẻ vấn đề này./.

Tài liệu tham khảo tại Trung tâm Thông tin - Tư liệu (CIEM)

hoặc liên hệ  ĐT: 84-4-37338930   Email: tttl@mpi.gov.vn

Nguồn: Trung tâm Thông tin - Tư liệu (CIEM)